KHU VỰC BẮC ÂU

khuvucbacau.blogspot.comCHƯƠNG I -  KHU VỰC  BẮC  ÂU

Giải Nobel nhắc chúng ta nhớ tới Scandinavia 

       Mỗi năm vào ngày 10 tháng 12 ( Lễ kỷ niệm ngày mất của Alfred Bernhard Nobel ), những người đạt giải Nobel nổi tiếng được thông báo trên radio, truyền hình và trên báo chí. Một trong năm giải được trao tặng cho những người đã hoạt động suốt  năm tháng vì mục đích hoà bình. Trong thời gian chiến tranh, giải Nobel hoà bình không được trao cho bất kỳ ai. Giải Nobel này nhắc chúng ta nhớ đến sự mong muốn hoà bình của các quốc gia Scandinavia. Người đã bỏ tiền cho giải thưởng này là Alfred Bernhard Nobel, người Thụy Điển, là người đã phát minh ra thuốc súng ( 2 ). Những người đạt được giải Nobel hoà bình thường đến Oslo, thủ đô của Na Uy để nhận giải thưởng. Các giải thưởng khác như vật lý, hoá học, y tế, văn học và kinh tế khoa học được trao tặng ở Stockholm, thủ đô của Thụy Điển. Vào năm 1948 số tiền thưởng mỗi giải là 32.000 USD ; năm 1997 số tiền thưởng này khoảng 1 triệu USD. Ngoài ra họ còn nhận được huy chương vàng và bằng khen. 

     Ngày nay những người Scandinavia thường được nói đến như những người yêu chuộng hoà bình. Tuy nhiên, có thời họ cũng không hoà bình lắm. Cách đây hơn ngàn năm có một số người Scandinavia hiếu chiến gọi là Vikings. Người Vikings đi thuyền dọc bờ biển châu Âu, cướp bóc, tước đoạt nhiều thành phố làng mạc. Ngoài việc đi dọc biển, người Vikings cũng chèo thuyền xa tận ngoài khơi. Do đó họ tới Iceland vào năm 874 sau Công nguyên. Iceland bị chiếm đóng vĩnh viễn kề từ đó. Từ Iceland, băng cướp dưới sự lãnh đạo của Eric The Red đã tới Greenland và thiết lập thuộc địa. Không ai biết chắc người Vikings đầu tiên đặt chân lên bờ biển Bắc Mĩ là lúc nào. Khoảng năm 1.000 sau Công nguyên, Leif Erison, con trai của Eric The Red được xem là đã trông thấy một vùng đất dọc theo bờ biển New England. Vì vậy, cướp Vikings có lẽ đã khám phá ra Bắc Mỹ 500 năm trước Columbus. Tuy nhiên sự khám phá này không quan trọng bởi vì họ không thiết lập thuộc địa hay phát triển bất kỳ phần đất nào của Bắc Mĩ 

      Tuy chúng ta không biết khi nào người Scandinavia đầu tiên tới Mĩ, mà chỉ biết rằng có nhiều người từ Scandinavia đã đến Mĩ sống. Nếu bạn sống ở Wisconsin hay Minnesota, bạn có lẽ đã quen thuộc với các tên của người Scandianvia như Anderson, Johnson, và Olsen. Thậm chí nếu bạn không sống ở các tiểu bang này, bạn có thể biết một số người Mĩ có nguồn gốc Scandinavia, bởi vì họ đã định cư ở phần lớn các vùng của Mĩ.

 

Các quốc gia Bắc Âu : Các quốc gia Scandinavia và Phần Lan

    Scandinavia bao gồm ba quốc gia ở phía bắc châu Âu - Na Uy, Thụy Điển ( Hai nước này hình thành nên bán đảo Scandinavia ) và Đan Mạch. Ba nước này cũng hợp  thành nhóm căn cứ vào lịch sử, văn hoá và mối quan hệ về ngôn ngữ. Thuật ngữ  “Scandinavia” đôi khi mở rộng bao gồm các đảo Iceland và Faeroes, là nước có quan hệ về ngôn ngữ và đối với Phần Lan, là nước không có quan hệ về ngôn ngữ. Thuật ngữ  “Nordic” ( Bắc Âu ) áp dụng đối với năm quốc gia phía bắc châu Âu ( Na Uy, Thụy Điển, Đan Mạch, Phần Lan, Iceland ) được kết hợp bởi các yếu tố  địa lý và kinh tế. (1 )

     Địa hình Bắc Âu rất đa dạng, do qui mô rộng lớn của vùng. Nổi bật nhất là địa hình fiord của Na Uy, dãy Scaninavia, địa hình thấp, bằng phẳng của Đan Mạch, vùng đảo có nhiều núi lửa, suối nước nóng, suối phun của Iceland. Các vùng băng tích và vùng hồ của Phần Lan cũng là địa hình quan trọng. Chúng ta nhận thấy hầu hết hồ lớn nhất của châu Âu phân bố chủ yếu ở Thụy Điển và Phần Lan.

Bán đảo Scandinavia và Phần Lan được hình thành trên cơ sở của khiên Baltic ( còn gọi là khiên Fennoscandia – tiếng Latin   Fennia là Phần Lan và Scania là Scandinavia ) và các nếp uốn Caledonia, cao nguyên và núi chiếm phần lớn diện tích. Dọc biên giới Na Uy Thụy Điển là dãy Scandinavia cao trung bình 1000 -1500m so với mực nước biển, về phía tây sườn núi rất dốc. Tuy nhiên, về phía đông sườn núi thoải dần xuống vịnh Bothnia.

     Trong suốt thời kỳ băng hà, các mảng băng lớn bao phủ Scandinavia và di chuyển ra mọi phía. Khi băng hà di chuyển, nó đã phá hủy và bóc mòn đất đá mang đi những vật liệu lớn, nhỏ nó tìm thấy trên đường đi của nó và đào sâu những chỗ trũng trên bề mặt đất. Khi băng hà tan, nó đã để lại các đỉnh đồi tròn những mặt bằng đá rắn chắc bị bào phẳng. Giữa các đồi nhỏ là hàng vạn hồ và đầm lầy nối với nhau bởi dòng nước chảy xiết. Miền đồng bằng phía đông dãy Scandinavia còn để lại nhiều địa hình băng hà ( như các dãy đồi, các khối đá trán cừu, các thung lũng, các hồ băng tích, các bề mặt đá ). Phần Lan, Thụy Điển là những nước có số lượng hồ và diện tích hồ rất rộng. Ở nhiều nơi nước từ băng tan ra đã để lại các trầm tích gồm cát, sỏi. Những vùng đất thấp, bằng phẳng thường nhỏ, và phần lớn các vùng này đất trồng có nhiều sỏi, đá.

Dọc theo bờ biển phía tây Na Uy, nơi sườn núi dốc ra biển, băng hà từ các thung lũng đổ xuống. Nó đục khoét chúng thành các thung lũng hình U, đáy rất sâu dưới mực nước biển. Khi băng tan, nước biển tràn vào các thung lũng này, ăn sâu vào đất liền hàng trăm kilomet, gọi là fiord. Bờ biển Na Uy là bờ biển điển hình của các fiord.

 Khí hậu Bắc Âu thay đổi từ bắc xuống nam và từ tây sang đông. Về mùa đông, ở Thụy Điển và Phần Lan khí hậu rất giá lạnh. Trong khi đó, ở phía tây dãy Scandinavia, khí hậu dịu hẳn, mùa đông không lạnh lắm, biển không đóng băng, mùa hạ mát, mưa nhiều. Loại khí hậu ôn đới hải dương vùng ven biển phía tây châu Âu chiếm ưu thế ở Đan Mạch, các vùng cực Nam Thụy Điển và dọc bờ tây Na Uy lên đến vĩ tuyến 65oB. Khu vực này có khí hậu ôn hoà như vậy là nhờ dòng biển nóng di chuyển dọc bờ tây bắc châu Âu, mang nước nóng lên sưởi ấm tận bờ biển bán đảo Scandinavia và Kola, Vì vậy biển Na Uy và biển Barent không bị đóng băng mùa đông. Dãy Scandianavia cũng ngăn khối không khí mát và ẩm ướt từ phía tây nam vào, vì thế miền Bắc Thụy Điển, miền Bắc Phần Lan và cao nguyên Finnmarksvidda  ở Na Uy nhận được ít mưa và có mùa đông lạnh.

       Sự kết hợp giữa dòng biển nóng và gió Tây ôn đới đã làm cho một số vùng ở phía tây Na Uy lượng mưa hơn 2000 mm/năm. Các vùng trung tâm từ Oslo tới Stockholm và Helsinski – có khí hậu lục địa ẩm ướt, loại khí hậu này dần nhường chỗ cho khí hậu cận cực ở phía bắc và khí hậu ôn đới hải dương mát mẻ dọc bờ biển tây bắc. Một số vùng nhỏ dọc duyên hải phía bắc ở phía đông của mũi Bắc có khí hậu giá lạnh vùng cận cực không có mùa hè ấm áp như các vùng khác.

      Lưu ý rằng vòng cực Bắc đi ngang qua phía bắc Scandinavia nên vùng nằm từ vòng cực Bắc trở lên có ít nhất một ngày về mùa đông Mặt trời không xuất hiện ở trên đường chân trời,  và ngược lại cũng có ít nhất một ngày về mùa hè Mặt trời sẽ ở trên bầu trời suốt 24 giờ ( hiện tượng đêm trắng) ; số ngày mùa hè dài 24 giờ và đêm mùa đông dài 24 giờ tăng dần khi tiến về phía Bắc Cực, nơi có 6 tháng ngày suốt 24 giờ và 6 tháng đêm dài 24 giờ. Ở Hammerfest, phía bắc Na Uy Mặt trời xuất hiện liên tục trong khoảng 75 ngày về mùa hè, ngoại trừ bị mây hay sương mù che. Về mùa đông, ở nơi này Mặt trời ở dưới chân trời từ giữa tháng 11 mãi sau giữa tháng giêng. Vì thế những nơi này là những vùng có ngày mùa hè dài và đêm mùa đông dài. 

    Hệ thống sông ở Bắc Âu còn rất trẻ, có nhiều thác, nhưng đồng thời có nhiều hồ nên thuận tiện cho việc xây dựng các đập thủy điện. Hiện nay, Na Uy, Thụy Điển là hai nước có công nghiệp thủy điện rất phát triển.

      Do mưa nhiều, các vùng rộng lớn của Na Uy, Thụy Điển và Phần Lan bao phủ bởi rừng. Phần Lan ( rừng chiếm 70% diện tích lãnh thổ ), Thụy Điển (55% diện tích ). Ở phía bắc chủ yếu là rừng lá kim như vân sam, linh sam và thông. Ở cực nam Thụy Điển, Na Uy, có rừng hỗn hợp lá rộng và lá kim, tuy nhiên, nhiều nơi bị phát quang để trồng các vụ mùa và đồng cỏ. Trên dãy Scandinavia có khí hậu lạnh, cây cối không sinh trưởng được, chỉ có rêu, địa y và một số cây bụi thấp lùn mọc được. Nguồn tài nguyên phong phú nhất của Bắc Âu là khoáng sản : sắt, đồng, crôm, chì, kẽm, titan, uranium, và dầu mỏ (khai thác ở Bắc Hải ), gỗ và sức nước.

     

   Phần lớn các nước Bắc Âu đều có mức sống cao và có nền kinh tế phát triển. Na Uy là một trong số các nước có mức sống cao nhất thế giới ; ước tính tổng sản phẩm quốc nội trên đầu người ( GDP ) của Na Uy vào năm 2005 là 63.918,1 USD. Hiện các nước Bắc Âu đang phát triển công nghiệp khai khoáng, sản xuất thủy điện, chế biển gỗ, công nghiệp đánh cá và chăn nuôi. Điều kiện tự nhiên của các nước Bắc Âu nhìn chung không thuận lợi để phát triển ngành trồng trọt.

      Dân cư Bắc Âu : Dân cư các nước Bắc Âu rất thưa thớt , nhất là các nước nằm trên bán đảo Scandinavia, có mật độ trung bình khoảng 14 đến 20 người/km2 : Thụy Điển 22 người/km2, Na Uy 15 người/km2. Phần Lan 17 người/km2 ( 2007). Phần lớn dân cư Bắc Âu theo đạo Cơ Đốc, sống chủ yếu ở đô thị. Người Bắc Âu sống thanh bình và bình đẳng, nơi trao giải thưởng Nobel cho những người hoạt động tích cực trên thế giới vì hoà bình và sự tiến bộ nhân loại.

Khu vực Bắc Âu gồm 5 nước :

1 : Vương Quốc Na Uy             http://www.vuongquocnauy.blogspot.com

2 : Vương Quốc Thụy Điển         

3 : Cộng hoà Phần Lan

4 : Vương Quốc Đan Mạch

5 : Cộng hoà Iceland